. UZS

Chiptani xarid qilishdan oldin, 'Kirish' tugmasini bosib saytdan ro'yhatdan o'ting (Bu sizga chiptangizga o'zgartirish kirgizishga imkon beradi).

blog

Aviatsiya1 Oktabr, 2025

Ufq chizig‘i bo‘ylab

Fotograf va uchuvchi o‘rtasida qanday umumiylik bor? Biri yorug‘likni tutadi, boshqasi esa – shamolni. Biri lahzani muhrlaydi, boshqasi esa undan yashin tezligida o‘tib ketadi. Ammo, dunyoga mashhur fotograf Georgiy Kardava va Centrum Air havo kemasi komandiri Vasiliy Rodionovning uchrashuvini turli kasb vakillari orasidagi oddiy suhbat, deb bo‘lmaydi. Bu osmon, qo‘rquvlar, odatlar, yo‘l, xotira va inson haqidagi suhbat. Unda soxtalik yo‘q, hazil aralash samimiylik bor va har bir tafsilotga hurmat bilan yondashilgan. Suhbat faqat samolyot haqidagina emas, ko‘tarilish va qo‘nish haqida.



G. K.: Men siz bilan uchrashguncha kichik bir izlanish o‘tkazdim va sizning to‘liq adashingiz – Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga sazovor bo‘lgan harbiy qiruvchi-uchuvchi haqida bilib oldim. Siz buni bilarmidingiz?


V. R.: Yo‘q, birinchi marta eshitdim. Familiyam ancha keng tarqalgan, lekin shu familiyali uchuvchi ham bo‘lgan bo‘lsa – bu, albatta, juda qiziq.



G. K.: Shu munosabat bilan men biroz tarixga nazar tashlamoqchiman. Ayting-chi, aviatsiya sohasiga qanday kirib qolgansiz?


V. R.: Oddiy oilada tug‘ilib o‘sganman. Garchi… oddiy deyish ham to‘g‘ri emas. Otam sinovchi-muhandis edi, butun umr aviatsiya zavodida ishlagan, vertolyotlarni sinab ko‘rardi. Balki, bu menga muayyan darajada ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa kerak.


To‘qqizinchi sinfni tugatganimda, shahrimizda aeroklub ochildi. Do‘stlarim bilan shunchaki qiziqib u yerga bordik, qandaydir suhbatdan o‘tdik-u, shu zahotiyoq o‘qishni boshlab yubordik. Bir yil o‘qidik, hatto Yak-52 o‘quv samolyotida uchib ko‘rishga ham ulgurdik.


Aeroklub direktori harbiy uchuvchi edi va biz bilan ma’naviy-tarbiyaviy ishlarni ham olib borardi. Maktabni bitirayotgan paytda men ko‘p o‘ylab ham o‘tirmadim: shturmanlik harbiy-aviatsiya bilim yurtiga kirish uchun tayyorgarlik ko‘rdim. Negadir bu men uchun aniq tanlov edi. Otam ham harbiy edi, men ham shuni istardim. Ammo tibbiy komissiyadan o‘ta olmadim – u yerda bo‘y  bo‘yicha cheklovlar bor edi…


 

G. K.: Kabinaga sig‘masdingizmi?


V. R.: Yo‘q, kabinaga sig‘masam, unchalik muammo bo‘lmasdi. Gap shundaki, belgilangan standartlarga ko‘ra, katapulta orqali chiqish holatida mening bo‘yim bilan umurtqaga jarohat yetkazish xavfi bor edi. Jarroh darhol: bo‘lmaydi, deb aytdi. Kulgili, albatta, chunki hujumchi samolyotni boshqarayotganimda meni tashvishlantiradigan yagona muammo shu bo‘lishi mumkin edi. Hali ham onamda o‘sha tibbiy karta – shifokorning «uchish ta’limiga yaroqsiz» degan xulosasi saqlanib turibdi.


Shundan keyin men arizani qayta yozib, hujjatimni transport bilim yurtiga topshirdim – u yerda katapulta kreslolari yo‘q. Tibbiy tekshiruvdan hech qanday muammosiz o‘tdim, o‘qishga kirdim. 2000-yilda bilim yurtini bitirdim va 2000-yildan 2012-yilgacha qurolli kuchlar safida xizmat qildim.



G. K.: Qachondir biror narsani tashlab yuborishga to‘g‘ri kelganmi? Deylik, desant, texnika?


V. R.: Mashg‘ulotlarda shunaqa vazifalar bo‘lgan – desant tushirishni mashq qilganmiz. Asosan esa texnika, yuklar va harbiy xodimlarni tashish bilan shug‘ullanganmiz.



G. K.: Birinchi parvozingizni eslay olasizmi?


V. R.: Birinchi mustaqil parvozimni juda yaxshi eslayman. Bu 1998-yil 4-iyun kuni bo‘lgan. O‘shanda uchinchi kursda o‘qir edim. L-410 samolyotida uchganmiz. Mustaqil parvoz – bu ikki kursantni kabinaga o‘tqazib, ularni uchishga jo‘natish, degani. O‘shanda men do‘stim Dmitriy Lopatin bilan birga edim. Hozir ham u bilan aloqadamiz, har gal u yashaydigan yerga borsam, uchrashamiz. Bu, albatta, unutilmas parvoz edi. Bunday narsani hech qachon unutib bo‘lmaydi.



G. K.: Xo‘sh, undagi unutilmas jihat nima edi?


V. R.: His-tuyg‘uning o‘zi. Yolg‘iz o‘zing, instruktorsiz, uchishni, aylanma parvozni va qo‘nishni mustaqil bajarasan. Hammasi 12 daqiqa atrofida davom etadi. Birinchi kuni kursant ikki marta shunday parvozni bajarishi kerak bo‘ladi. Keyin esa, eski yaxshi an’anaga ko‘ra, do‘stlaringga va instruktorlarga imzolangan sigaretalarni tarqatasan. Bu odat bizdan ancha ilgari joriy qilingan.



G. K.: Kabinada kattalardan hech kim bo‘lmagan paytda nimani his qildingiz? Faqat siz va samolyot.


V. R.: Bilasizmi, «Bir o’zim nima qilaman?!» degan holat bo‘lmagan. Albatta, kabinaga kirganingda, o‘tirganingda biroz hayajon bosadi, lekin keyin o‘z vazifalaringni bajara boshlaysan – mana buni yoqish kerak, buni tekshirish kerak, ruxsat olish… Bo‘ldi, sen allaqachon ish jarayonidasan.


Aslida eng katta hayajon ertalab, uyg‘ongan paytimda bo‘lgan – axir, bu birinchi mustaqil parvoz edi. Shunday bo‘ldiki, o‘sha kuni kursimizdan birinchi bo‘lib men uchishga chiqishim kerak edi. Noma’lumlik, albatta, biroz bosim qilardi. Ammo sendan oldin ham uchishgan, sendan keyin ham uchishadi, hozir esa – sening navbating.

 


Aerodromga kelib, parvozdan oldingi tayyorgarlikni ko‘rib, yo‘riqnoma olgach, hayajon asta-sekin pasaya boshladi. Yana bir katta tayanch bu – yoningda do‘stingning bo‘lishi. Baribir parvozda ikki kishi edik, bu esa bizga ishonch berardi.



G. K.: Umuman olganda, sizning kasbingiz ko‘pincha romantik tarzda tasvirlanadi. Menda, masalan, aviatsiyaga qiziqish Ekzyuperining «Kichkina shahzoda» asaridan boshlangan. O‘zi uchuvchi bo‘lib, keyinchalik yozuvchiga aylangan inson... Shu bilan bog‘liq bir savol – sizningcha, kasbingizdagi eng romantik bo‘lmagan jihat qaysi?

 

V. R.: Agar aviatsiyadagi romantika haqida gapiradigan bo‘lsak, u ehtimol, samolyotga o‘tirib, tizimlarni yoqib, parvoz qilganingda boshlanadi. Demak, sen vazifangni bajaryapsan, oldingda maqsad bor, harakat bor. Qolgan vaqtda esa uchuvchi, ehtimol, shifokor, dasturchi va o‘qituvchi kabi doimiy ravishda o‘rganishda davom etadi. Bizda bitmas-tuganmas mashg‘ulotlar, sinovlar, trenajyorlar bor. Albatta, doimo yangi narsalarni o‘rganish ajoyib, lekin ba’zan shunday paytlar bo‘ladiki, o‘tirib o‘ylab qolasan: bu ma’lumotlar menga nima uchun kerak o‘zi? Shunday qilib, bu ba’zan mantiqqa to‘g‘ri kelmaydigan holatlar, ehtimol, kasbning eng romantik bo‘lmagan qismi hisoblanadi.



G. K.: Umumiy parvoz soatlarini bilmay turib, mohir uchuvchini uncha yaxshi bo’lmagan uchuvchidan ajratib olish mumkinmi? Buni aniqlashning biror usuli bormi?


V. R.: Ochig‘ini aytsammikin? Bilmayman. Ehtimol, bo‘lmaydi. Masalan, hozir kompaniyaga doimiy ravishda yangi uchuvchilar kelmoqda. Men ular bilan mashg‘ulotlar o‘tkazaman, tanishaman. Mening har doim beradigan dastlabki savollarimdan biri – samolyotning aynan shu turida necha soat uchgansiz?


Agar uchuvchining aynan shu bortda minglab soatlik tajribasi bo‘lsa, u bilan ishlash osonroq, u o‘z harakatlarida ancha ishonchli. Lekin, yigit yaqinda o‘qishni tugatib, aytaylik, yengil samolyotda uchgan va endi aerobusga o‘tmoqchi bo‘lsa – bu boshqacharoq yondashuvni talab qiladi. Ko‘proq vaqt, ko‘proq e’tibor. Shu sababli, men uchun parvoz soati – muhim mezon hisoblanadi.



G. K.: Sizning umumiy parvoz soatingiz qancha?


V. R.: Taxminan o‘n bir yarim ming soat. Plyus-minus.



G. K.: Parvozda qachondir qo‘rquvni his qilganmisiz?


V. R.: Yo‘q, qo‘rquv bo‘lmagan. Bilasizmi, shunday vaziyatlar bo‘ladiki, aytaylik, momaqaldiroq frontini chetlab o‘tishga to‘g’ri   keladi. O‘tirib, lokatorga qarab, qaysi tomondan aylanib o‘tish ma’qulligini chamalayapsiz, chunki to‘g‘ridan-to‘g‘ri markazga kirish taqiqlangan, ochig‘ini aytganda, o‘zingiz ham buni xohlamaysiz. Ammo bu qo‘rquv emas. Bu shunchaki, qaror qabul qilishingiz lozim bo‘lgan vaziyat. Aslida, biz shuning uchun, kerakli qarorni vaqtida qabul qilish uchun kabinada o‘tiribmiz.



G. K.: Hozirgi kunda kabinada faqat bitta uchuvchi qolishi, keyinchalik esa butunlay uchuvchisiz samolyotlar paydo bo‘lishi haqida tobora ko‘proq yozilmoqda. Siz bu masalaga qanday qaraysiz?


V. R.: Menimcha, bu yaqin orada sodir bo‘lmaydi. Chunki shunday vaziyatlar bo‘ladiki, u yerda faqat tirik odam to‘g‘ri qaror qabul qila oladi – kompyuter emas. Ha, kompyuterni, masalan, momaqaldiroqni aylanib o‘tishga o‘rgatish mumkin, lekin agar har bir uchuvchisiz samolyot o‘zicha, tasodifiy tarzda manyovr qilishni boshlab yuborsa, tartibsizlik yuzaga keladi.



G. K.: Aytgancha, mening keyingi savolim sun'iy intellekt haqida. Media sohasida bu mavzu juda dolzarb. Sun'iy intellekt tobora aqlli, tezkor, ba'zida hatto odamdan ham samaraliroq bo'lib boryapti. Eng muhimi – arzonroq ham. Sizningcha, unga o‘tish baribir muqarrarmi?


V. R.: Menimcha, ertami-kechmi biz bunga yetib boramiz, lekin, yaqin kelajakda emasligi aniq. Masalan, «Airbus» kompaniyasi allaqachon avtomatik ravishda ko‘tarilish va qo‘nishga qodir yo‘lovchi samolyotini yaratgan. Ammo uni ommaviy foydalanishga joriy qilinishigacha hali ancha vaqt bor. Sababi faqat texnologiyada emas, balki ko‘proq bizning dunyoqarashimizda. Yo‘lovchilar kabinada tirik odam o‘tirganini bilishsa, ruhiy jihatdan o‘zlarini ancha xotirjam his qilishadi.



G. K.: Instagramda tez-tez ko‘zga tashlanadigan, haydovchisiz, ruli o‘z-o‘zidan aylanadigan taksi haqidagi reelslar esimga tushadi.


V. R.: Ha-ha, men ham yaqinda ko‘rdim. Bir tomondan, qoyil qolasan, ikkinchi tomondan esa hayvoniy qo‘rquvni uyg‘otadi. Nimasini aytasiz, hozir uchuvsiz qurilmalar bilan bog‘liq yangiliklar juda ko‘p. Bularning barchasi chindan ham voqelikka aylanmoqda.



G. K.: Avvalgi savolga qaytadigan bo‘lsak: o‘zingiz faxrlanadigan eng ekstremal vaziyatdan qanday chiqib ketganingiz haqida so‘zlab bering.


V. R.: Voy, endi shunaqa, «ekstremal» deyishga arzigulik holatni eslay olmayman. Faqat bir narsani tushunish kerak: samolyot – bu texnika, u buziladi, nimadir ishdan chiqishi mumkin. Ayniqsa, zamonaviy laynerlar elektronika bilan to‘lib-toshgan. U yerda qancha kompyuter o‘rnatilganini aniq bilmayman, lekin taxminan 150 ta, balki undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin. Ammo bizni bunga tayyorlashadi – har olti oyda biz maxsus trenajyorlarda mashq qilamiz. Bu deyarli haqiqiy samolyotlarga o‘xshaydi, shuning uchun his-tuyg‘ular ham deyarli bir xil. Orqada albatta «yovuz»-instruktor o‘tiradi, u bizga turli xil nosozliklarni keltirib chiqaradi, biz ularni bartaraf etishimiz kerak.


Fikrimcha, trenajyor tayyorgarligi davri shunday tuzilganki, uch yilda uchuvchi o‘z samolyotining turiga xos barcha mumkin bo‘lgan nosozliklarni boshdan kechirib chiqadi. Men ham shunday holatlarga duch kelganman. Albatta, his-tuyg‘ular biroz boshqacha – trenajyor yerda, samolyot esa havoda, ustiga-ustak orqada 200 ta yo‘lovchi bor, ammo umuman olganda, hamma narsani o‘rgatilganidek bajarasiz. Men har doim uchuvchilarga aytaman: yozilganidek ish tut, o‘zboshimchalik qilmang. Bu tartibotlarni aqlli odamlar o‘ylab topishgan va bejizga emas. Ha, nosozliklar bo‘lgan, lekin bu faxrlanish uchun sabab deb aytolmayman. Holbuki... bir voqea alohida esda qolgan bo‘lsa kerak. Bir kuni «Airbus»da gidravlik suyuqlik oqib ketdi – unda uchta gidrosistema bor, shulardan birini yo‘qotib qo‘ydim.


Biz barcha zarur choralarni ko‘rdik, rad etishlarni to‘g‘riladik, belgilangan aerodromga yetib bordik. Tekshiruv boshlandi – axir bu aviatsiya hodisasi, hammasi rasmiy tarzda o‘tkazildi. Bir-ikki oydan so‘ng esa, komissiya ekipaj hamma ishni to‘g‘ri, hech qanday e’tirozsiz bajargan, degan xulosa chiqardi – o‘shanda o‘zimdan mamnun bo‘ldim va «barakalla», deb qo‘ydim.



G. K.: Ijtimoiy tarmoqlarda tez-tez «Dunyoning eng qo‘rqinchli 10 aeroporti» kabi turli ro‘yxatlarni ko‘raman: biri jarlik ustida, boshqasining uchish-qo‘nish yo‘lagi atigi uch metr. Sizda shunaqa «qizil» aerodromlarning ro‘yxati bormi – qay biriga mutlaqo uchgim kelmaydi, deb ayta olasiz?


V.R.: Yo‘q, menda bunday ro‘yxat yo‘q. Shu yillar davomida ko‘plab aeroportlarda bo‘lganman. Albatta, men murakkab, deb hisoblaydigan aeroportlar ham bor, ularga yaxshiroq tayyorgarlik ko’rish zarur. Masalan, ulardan biri Dushanbeda joylashgan. Tog‘li hudud, u yerga qo‘nish ancha tik. Bizga, uchuvchilarga ham xavfsizlik bo‘yicha juda ko‘p talablar qo‘yiladi.


Masalan, «barqaror tushish» degan tushuncha bor – samolyot yerga 1000 fut qolganda to‘liq barqaror holatda bo‘lishi kerak: zarur tezliklar o‘rnatilgan, qanotning holati to‘g‘ri, hech qanday og‘ish yo‘q, hamma narsa qoidalarga muvofiq bo‘lishi shart. Dushanbeda esa, buni ta'minlash oson emas, hamma ham uddalay olmaydi. Agar qo‘nishning uddasidan chiqolmasangiz, ikkinchi aylanaga o‘tishga majbursiz. Ayniqsa kechasi, tog‘li hududlarda va momaqaldiroq paytida bu juda xavfli va noxush holat. Qo‘nishni davom ettirishga mutlaqo huquqingiz yo‘q. Shu sababli, bunday aerodromlar alohida jiddiy tayyorgarlikni talab qiladi.


Yana, Chernogoriyadagi Tivat aeroporti. U yerga kirish juda o‘ziga xos: tog‘lar orasidan uchib kirasan, yo‘lakka ma’lum burchak ostida yondashasan, keyin keskin burilasan. Yaxshiyamki, bizda barcha aeronavigatsion ma’lumotlarga kirish imkoni bor – aeroportning xususiyatlari bilan oldindan tanishib olamiz. Biz bu imkoniyatdan faol ravishda foydalanamiz.


Avvalgi aviakompaniyada, masalan, Dubay B toifadagi aeroport, deb hisoblangan. Garchi u cho‘lda joylashgan bo‘lsa-da, hech qanday alohida to‘siqlar yo‘qdek. Ammo u trafik sababli murakkab sanaladi – juda gavjum, ayniqsa e’tiborli bo‘lishga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, bu ro‘yxatga ko‘pincha Bangkok ham kiritiladi, u yerda ham samolyotlar soni juda ko‘p.


«Mana bu aeroportga mutlaqo uchmayman», deb aytishga loyiq havo porti yo‘q. Har bir parvoz o‘ziga xos. Ob-havo, shamol – bularning barchasi ta’sir qiladi, har safar yo‘lovchini A nuqtadan B nuqtaga qanday qilib xavfsiz yetkazib qo‘yish haqida o‘ylaysan.



G. K.: Sizdan yana odatlar haqida so‘ramoqchi edim. Umuman olganda, uchuvchilar qanchalik irimchi bo‘lishadi? Parvozdan oldin bajaradigan biror odatingiz yoki harakatlar ketma-ketligi bormi? Bularni amalga oshirish orqali hamma narsa yaxshi kechishiga ishonch hosil qilasizmi?


V. R.: Ha, ehtimol, har bir uchuvchining o‘ziga xos odatlari bo‘ladi. Tasavvur qiling: samolyot perronda yolg‘iz turibdi. Ekipaj keladi, ichkariga kiradi va samolyot jonlanadi, g‘uvullay boshlaydi. Bu xuddi tirik organizmga o‘xshaydi. Samolyot uning tanasi bo‘lsa, ekipaj – ruhi hisoblanadi.


Odatlar masalasida… Ko‘pchilik uchuvchilar, agar hammasi bo‘lmasa, jumladan, men ham shu an’anaga amal qilamiz: samolyotga yaqinlashib, bortiga urib qo‘yamiz. Qizlar trapdan ko‘tarilayotib, uni qo‘llari bilan silashlarini ko‘rganman. Kimdir parvozdan oldin doimo bir xil narsani qilishga intiladi, kimdir esa shunchaki ruhiy tayyorgarlik ko‘radi. Men, masalan, samolyot haqida hech qachon yomon gapirmayman.


Avvalgi kompaniyamizda bir samolyot bor edi. Bort raqami... boshidagi ikki harfini eslay olmayman, lekin oxirgi uchtasi «BDA» edi. Uni nima uchundir «Beda» (balo) deb atashardi. «Nega uni shunday ataysizlar?» degan savolimga: «Kapitan Vrungelning yaxtasi “Pobeda” bo‘lgan-ku, undan ikki harf tushib qolib – «“Beda” qoldi!»  deb javob berishgan. Shu samolyot bilan doim nimadir yuz berardi: goh unisi ishdan chiqadi, goh bunisi. Yigitlardan uni shunday atamasliklarini so‘radim, shunda hech narsa buzilmasligini aytdim.


Armiyada ham o‘ziga xos urf-odatlar bor edi. Masalan, parvozdan oldin soqolni olish shart edi. Bir tajribali harbiy soqolimni olmaganimni ko‘rib, shunday degan: «Bilasanmi, hatto urush vaqtida ham uchuvchilar parvozdan oldin soqol olishgan. Dushman ularni qirib tashlamasligi uchun». Bu so‘zlar xotiramga muhrlanib qolgan.



G. K.: Men, uchuvchilar ko‘pincha samolyotlarini jonli mavjudotdek ko‘radilar, deb eshitganman. Siz bu tushuncha haqida nima deysiz? Samolyotga tirik mavjudotdek munosabatda bo‘lasizmi?


V. R.: Avval aytganimdek, biz u bilan bir tanamiz. Birga ishlaymiz: u bizsiz uchmaydi, biz ham usiz hech kimni manzilga yetkaza olmaymiz. Men u bilan gaplashmayman, lekin siz hozir so‘raganingizdan keyin, bir holat esimga tushdi... Bir safar instruktor-uchuvchi bilan birga uchdim. Samolyot zamonaviy, elektron qurilmalar bilan jihozlangan. Shunda birdaniga bizning monitorda qandaydir nosozlik paydo bo‘ldi. Avval o‘zimiz tuzatishga harakat qildik – yo‘qoldi. Bir muddat o‘tib, yana paydo bo’ldi. Nima gap o‘zi? Yana bartaraf etishga urinib ko‘rdik.


Muhandisni chaqirdik, u ham o‘z protseduralarini bajardi. Hammasi ishlayotgandek tuyuldi, muhandis ketdi-yu, bizda yana o‘sha nosozlik paydo bo‘ldi. Yana o‘zimiz qarab tuzatdik. Shundan keyin ekranga tikilib o‘tiribmiz: chiqadimi-yo‘qmi, deb kutyapmiz.



G. K.: Gipnoz qilyapsizlar…


V. R.: Ha. Men bilan birga uchgan instruktor Dmitriy Ivanovich samolyotni silab turib: «Bo‘ldi, sekin-sekin», – dedi. Samolyot go‘yo «bo‘ysundi». «Yo‘lovchilarni o‘tqazamizmi?» deb so‘raymiz. Axir nosoz samolyotda uchishga haqqimiz yo‘q-ku. Endi esa hammasi ishlayapti, yo‘lovchilarni o‘tqazdik. U yoqqa-bu yoqqa uchib keldik, qaytish reysida ham, keyin ham u samolyot boshqa buzilmadi. Nima bo‘ldi? Tushunarsiz. Silab-siypaladik – tinchlandi.



G. K.: Ekipaj bilan munosabatlaringiz qanday quriladi? Bu mavzuga qisman to‘xtalib o‘tgansiz, ko‘p narsa kim bilan parvoz qilishingizga bog‘liq ekan. Odamlarga bog‘liqlik sezilyaptimi?


V. R.: Aslida, bu yerda sirli narsaning o‘zi yo‘q. Alohida biror narsa yaratish ham shart emas. Uchuvchi va salon ekipaji o‘rtasida ma’lum bir tartib bor, har kim o‘z vazifasini bajaradi. Men avval ham aytdim: hech qanday o‘zboshimchalik qilish kerak emas. Shunchaki o‘z ishingni bajarasan, hammasi yaxshi bo‘ladi. Bu hujjatlar necha yillar oldin ishlab chiqilgan. Umuman olganda, aviatsiyada barcha hujjatlar… men bu iborani ishlatishni yoqtirmasam-da, odatda ular qon bilan yozilgan deyishadi. Chunki ularning har biri qandaydir hodisa asosida yaratilgan.


Siz, nemis kompaniyasi bilan Avstriya tog‘larida bo‘lgan voqeani eslaysizmi? Komandir hojatxonaga chiqqan, ikkinchi uchuvchi esa kabinani qulflab, samolyotni tog‘ga burib yuborgan. Hamma halok bo‘lgan. Bu voqeaga unchalik ko‘p emas, balki 5 yilcha bo‘lgandir. Shundan keyin qoida joriy qilingan: kabinada yolg‘iz qolish taqiqlangan. Agar kapitan yoki ikkinchi uchuvchi chiqmoqchi bo‘lsa, avval bort xodimini chaqirishi shart. U kirgandan keyingina kabinani tark etish mumkin. Bu qoidani ular o‘shanda joriy qilishgan, Rossiyada esa, u ko‘p yillardan buyon amalda qo‘llanib kelinmoqda.



G. K.: Uchuvchilar va bortkuzatuvchilar o‘rtasidagi norasmiy munosabatlar haqida nima deysiz?


V. R.: Bunda hammasi oddiy: «Sentrum»da ajoyib muhit hukmron. Men ikki yil avval bu yerga kelganimda, bizni darhol butun yozga, Quvaytga xizmat safariga yuborishdi. Bu vaqt davomida biz birlashdik. Hozir, albatta, yangi xodimlar kelyapti, lekin baribir hamma bir-birini taniydi. Kimdir boshqasi haqida so‘zlab beradi, shu tarzda tanishamiz.


Kompaniyamizning uchuvchilari va bort kuzatuvchilari o‘rtasidagi munosabatlar juda zo‘r, menga yoqadi. Masalan, Guanchjouga uchganimizda – u yerda 3-4 kun qolamiz. Yetib kelgach, kechki ovqat paytida: «Xo‘sh, do‘stlar, qayerga boramiz? Guanchjouda nimani ko‘rishni xohlaymiz?» deya reja tuzamiz. Kompaniya yosh, jamoa ham asosan yosh. Shuning uchun hech qanday qiyinchilik yo‘q. Samolyotda  rasmiy ravishda ishlaymiz, undan tashqarida esa oddiy odamlardek muloqot qilamiz.



G. K.: Ishingizning media jihati haqida biroz gaplashmoqchiman. Xususan, kutilmaganda Instagram olamiga «uchib kirganingiz» haqida. Bu qanday sodir bo‘ldi va sizning bunga munosabatingiz? Sizning tashqi ko‘rinishingiz, yo‘lovchilarning sizga bo‘lgan e’tibori, ishga xalaqit bermaydimi?


V. R.: Aslo xalaqit bermaydi. Men qandaydir aqldan ozadigan darajadagi e’tibor bo‘lgan, deb ayta olmayman. Yo‘q. Rostini aytsam, bularning hammasi qanday boshlanganini eslolmayman. Bir kuni menga qo‘ng‘iroq qilib, samolyotda fotosessiyaga taklif qilishdi. Aynan o‘sha kuni bo‘sh edim, hech qayerga borishim shart emasdi. Xullas, bordim.


O‘sha mashhur video haqida aytsam... Men endigina qo‘nganimda, menga suratga olish haqida qo‘ng‘iroq qilishdi va: «Iltimos, samolyotni tark etmang, bizni kuting», deyishdi. Ikkinchi uchuvchi bilan qoldik, ekipajni jo‘natib yubordik. Shunchaki musiqani yoqdim – u, boshlanib ketdi... Ochig‘i, bu videoning shunchalik «uchib ketishiga» juda hayron qoldim – ikki million marta ko‘rilgan! Voy-bo‘, nima bo‘ldi, umuman kutmagandim, deb qo‘ydim (tahririyat izohi: so‘z Centrum Air’ning Instagram’dagi rasmiy sahifasida e’lon qilingan video haqida boradi).

 


G. K.: Nechta mamlakatda bo‘lganingizni sanab chiqdingizmi? Yana qayerlarga borishni istardingiz?


V. R.: Oh... planshetimni olmay kelganman (kuladi). Aslida hisoblamaganman, lekin borgan joylarimni belgilab boraman.



G. K.: Ha, menda ham shunaqa xarita bor, TripAdvisor’da.


V. R.: Men esa Maps.me’da bayroqchalar qo‘yaman. Albatta, ko‘p joylarga borishni xohlayman. Masalan, Janubiy Amerikaga. Aniq bir davlatni ajratolmayman… Ehtimol, Braziliya – bu shubhasiz. Yana Janubiy Amerikaning shimoliy qismi ham juda qiziq. Pablo Eskobar haqidagi filmni ko‘rgach, o‘sha ko‘chalarda yurishni xohlab qoldim.



G. K.: Kolumbiyadagi Medelin haqida gapiryapsizmi?


V. R.: Ha, ha, xuddi shunday. AQShda ham hech qachon bo‘lmaganman. Albatta borish kerak – u yerda odamlar qanday yashayotgani qiziq. Men ham borishni istardim. Hozir gapirib turib o‘ylayman: orzularim juda global, shekilli. Masalan, Avstraliya.


Umuman olganda, men borgan joylar haqida gapiradigan bo‘lsak, Praga menga juda yoqadi. Barselonani ham juda sevaman. Aslida, har joyda ko‘plab ajoyib manzillar bor. Hatto Saudiya Arabistonida ham – mashinani ijaraga olib, sahroga sayohat qildik va bu juda qiziqarli bo‘ldi. Albatta, konditsioner ishlayotgan paytda (kuladi).



G. K.: Transatlantik parvozlar-chi? Texnik jihatdan qanday, nimalarni his qilasiz?


V. R.: Bir marta transatlantik parvozda bo‘lganman, lekin yo‘lovchi sifatida – Dominikanaga. Bu juda uzoq va og‘ir bo‘lgan. Taxminan 12 yarim soat havoda. Erta tongda uchganmiz, ataylab, shu parvozda uxlab olish uchun tunda uxlamay chiqqan edim. Xullas, to‘rt soatcha uxladim, vassalom. Yana sakkiz soat uchish kerak ekan! Kinolarni tomosha qildim... Shunday o‘tdi.


Mening do‘stlarim uzoq masofali reyslarda uchishadi. Katta laynerlarda, u yerda ikki ekipaj ishlaydi. Ikki uchuvchi samolyotni boshqaradi, keyin dam olishga ketadi. O‘rniga boshqa ikkitasi keladi. Keyin esa, qo‘nishga yaqin yana o‘zgarish bo‘ladi. Mantiqiy va tartibli ko‘rinsa-da, baribir qiyin. To‘g‘risi, hammasiga ko‘nikish mumkin. Masalan, hozir biz Guanchjouga, Fukuokka parvoz qilamiz – bu, albatta, 12–15 soat emas, lekin bir tomonga 8 soatcha. Aytishim mumkinki, bu ancha seziladi. Kerishib, yurib olging keladi... ammo samolyotda ko‘p yurolmaysan.



G. K.: Uchuvchi bo‘la turib, yo‘lovchi sifatida uchish sizga qanday tuyuladi? Kabinaga kirib, rulni o‘zingiz boshqargingiz kelmaydimi?


V. R.: Men umuman yo‘lovchi bo‘lib uchishni yoqtirmayman. Nega bilmayman – shunchaki, yoqtirmayman. Kabinaga kirish istagi ham yo‘q, chunki u yerda professional o‘tirganini bilaman. Agar unga samolyotni boshqarish ishonib topshirilgan ekan, demak, u bunga munosib va unga ishonmaslikka hech qanday asos yo‘q. Tamom.


 

G. K.: Boshqa uchuvchi bilan kelishmovchiliklar yuzaga kelgan holatlar ham bo‘lganmi?


V. R.: Agar ikkinchi uchuvchining noto‘g‘ri, nizomga zid ish qilayotganini ko‘rsang, komandir sifatida vazifang – unga ko‘rsatma berish, yo’naltirish. Bu ham yordam bermasa, komandir doimo boshqaruvni o‘z qo‘liga olish huquqiga ega. «I have control» degan standart ibora mavjud. Odatda kabinada ikki kishi bo‘ladi: komandir va ikkinchi uchuvchi. Biri parvozning ma’lum qismini boshqarsa, boshqasi radio va tizimlar bilan ishlaydi. Qaytishda esa, vazifalarini almashtirishadi. Ammo hozir u boshqarayotgan bo‘lsa-da, men biror narsa noto‘g‘ri ketayotganini sezsam, aralashish huquqiga egaman. Xavfsizlik eng muhim masala bo‘lgani uchun, zarur hollarda boshqaruvni o‘z qo‘limga olaman.



G. K.: Yuzinchi parvozdan keyin o‘zingiz haqingizda nimalarni angladingiz? Ishonchingiz ortdimi yoki aksincha, shubhalaringiz ko‘paydimi?


V. R.: Voy, bilasizmi, ajoyib savol. To‘g‘risini aytsam, bu yuzinchi parvoz edimi yoki yo‘qmi, bilmayman, aslida buning ahamiyati yo‘q. Lekin shuni payqadimki, ko’pincha shunday bo‘ladi: uchuvchi ma’lum vaqt ikkinchi uchuvchi sifatida xizmat qiladi, so‘ngra uni komandir etib tayinlashadi – bu ham ancha murakkab jarayon. Mana, u bu yo‘lni bosib o‘tdi, komandir bo‘ldi, havo kemasi komandiri sifatida mustaqil parvozlarni amalga oshira boshladi. Taxminan bir yildan keyin, ming soatga yaqin uchish tajribasidan so‘ng, uning ongida o‘zini buyuk emas, ammo juda mohir uchuvchi degan his paydo bo‘ladi.


O‘ziga bo‘lgan ishonch ortadi va aynan shu vaqtda xatolar boshlanadi. Jiddiy emas, qo’rqinchli emas, lekin xatolar paydo bo‘ladi. Bir-ikki holatdan keyin esa, yana normal holatga qaytadi. O‘zim ham xato qilganman – yashirmayman. Lekin bizning ustimizdan nazorat olib boriladi: samolyotlarga o‘rnatilgan obyektiv nazorat tizimlari bor, har bir ko‘rsatkich rasshifrovka qilinadi. Kichik og‘ish bo‘lsa ham, tizim «qizil bayroq» chiqaradi va «Nega bunday bo‘ldi?» deb bizdan so‘rashadi. Hatto bu jiddiy bo‘lmasa ham, baribir tahlil qilinadi.

 


G. K.: Agar uchuvchi baribir xato qilsa, nima sodir bo‘ladi?


V. R.: Rasshifrovka kelganda, instruktor albatta tahlil o‘tkazishi shart. Nima uchun bunday holat yuz berganini tushunib olish kerak. Balki, uchuvchining bunga hech qanday aloqasi yo‘qdir. Vaziyatni sinchiklab o‘rganish lozim. Har qanday kompaniyada shu kabi ishlar olib boriladi, shuning uchun, bu oddiy holat hisoblanadi.



G. K.: Jamiyatda uchuvchilar haqida sizning g‘ashingizga tegadigan qandaydir stereotiplar bormi?


V. R.: Bir voqea bo‘lgan edi. Irkutskda taksida ketayotgan edim. Biz u yerga bir sutkaga uchib borganmiz: ekipaj mehmonxonaga ketdi, men esa, birga o‘qigan do‘stimnikiga bordim. Shunday qilib, erta tongda uchishga ketyapman. Formada. Taksi haydovchisi: «Nima, sen uchuvchimisan?» deb so‘raydi. Men: «Ha, shunday», dedim. U: «Nega endi hushyorsan?» deydi. Ochig‘ini aytsam, bu gap menga biroz tegib ketdi.


Men hatto tushuntirishga ham urinmadim. Odam o‘zida allaqachon bir tasavvur shakllantirgan bo‘lsa – nima keragi bor uni qayta o‘zgartirishga? Lekin bu menga yoqmadi. Nega endi uchuvchi bo‘lsa – albatta mast bo‘lishi kerak, deb o‘ylaydi. Bilmayman, bu tushuncha qayerdan kelib chiqqan.


Yana ko‘pchilik odamlar zamonaviy uchuvchi ishga keladi, samolyotga o‘tiradi, bir nechta tugmani bosadi, samolyot esa o‘zi kerakli joyga uchib ketadi, deb o‘ylashadi. Bu, albatta, kulgili tuyuladi. Aslida esa, vaziyat butunlay boshqacha. Aerobus chindan ham murakkab mashina va men uni boshqa samolyotlar bilan taqqoslay olaman. Oldin men sovet samolyotlari – An-24, An-26, Il-18’larda uchganman. Endi esa zamonaviy aerobusni boshqaryapman va bu butunlay boshqa daraja. To‘g‘ri, u ko‘plab avtomatik va elektron tizimlar bilan jihozlangan, ular, shubhasiz, yordam beradi, lekin malakali boshqarish uchun ularning mantig‘ini va ishlash tamoyilini tushunish lozim. Aerobusga qayta o‘qish jarayonining o‘zi men uchun oson kechmadi.


Yana bir keng tarqalgan yanglish fikrni tez-tez eshitib turaman: go‘yoki hozir barcha qo‘nishlar avtomatik tarzda amalga oshirilayotgan emish. Bu noto‘g‘ri. 27 yillik uchish faoliyatim davomida va 13 yil aerobusda uchib, atigi uch marta avtomatik qo‘nish qilganman. Hatto bu uch holat ham ixtiyoriy ravishda emas, balki ob-havo sharoiti taqozo qilganligi sababli yuz bergan edi.


Bu suhbat Salar kanalining bo‘yida joylashgan shinam restoranlardan birida bo’lib o’tgan edi. To‘satdan, anhor qirg‘og‘ining ayni chekkasidagi harakat e’tiborni tortdi: bu ondatra edi.



G. K.: Qarang, suzishga tayyorgarlik ko‘ryapti.


V. R.: Ha, rost. Aytgancha, bizda bitta uchuvchi bor, hozir xavfsizlik bo‘limida ishlaydi. Yoshi 59’da bo‘lsa kerak. Juda hurmat qiladigan insonim. Familiyam Rodionov, uning ismi esa Rodion. Ikki yil avval biz Quvaytga komandirovkaga borganmiz, nonushta paytida suhbatlashib o‘tirardik. U: «Men hozir Istanbulga ikki kunga uchyapman», – dedi. «Bizda Istanbulga reyslar bor edi, lekin ikki kun turish yo‘q edi-ku?» – deb so’radim. U bo‘lsa: «Yo‘q, shunchaki o‘zim ketyapman», deb javob qaytardi. Tasavvur qiling, u Bosfor bo‘g‘ozidan suzib o‘tish bo‘yicha xalqaro musobaqada qatnashish uchun o‘sha yerga borgan. Va suzib o‘tgan! O‘z yosh toifasida nechanchi o‘rinni olganini aniq eslay olmayman, lekin oxirgi emas – «oltin o‘rta», balki undan ham yuqoriroq. Juda zo‘r, to‘g‘risi.



G. K.: Har kimning bu borada o‘z fikri bor, lekin baribir so‘ramasdan bo‘lmaydi: qo‘nishda olqishlash – bu «moveton»mi? Siz bu qarsaklarni eshitasizmi?


V. R.: Bilasizmi, bir-ikki marta eshitganman. Antaliyada, qayerdadir. Eshitmagan taqdirimda ham, yo‘lovchilar samolyotni tark etgandan so‘ng kabinadan chiqsam, styuardessa menga: «Sizga qarsak chalishdi», deydi. Juda yoqimli-da! Bilmayman, nima uchun ba’zi odamlar bunga salbiy munosabatda bo‘ladi. Kimdir hissiyotini ifoda qilmoqchi bo‘lsa – marhamat. Xudo haqi, qo‘yib beraylik.


Bir marta juda aniq eshitganman, lekin bu qo‘nishda emas, balki parvoz payti bo‘lgan. O‘sha paytlar xokkey bo‘yicha jahon chempionati ketayotgan edi. Yoki yarim final, yoki final eslay olmayman. Biz havodamiz. Vaqtga qarayman – o‘yin allaqachon tugagan bo‘lishi kerak. Dispetcherdan so‘rayman: «O‘yin qanday tugadi?».


 

G. K.: Hisobni e'lon qildingizmi?


V. R.: Ha, parvoz paytida hisobni e’lon qildim. Bu tungi reys edi, odamlar shunday qarsaklarni chalib yuborishdi!



G. K.: Internetda tez-tez bortkuzatuvchilar va uchuvchilarning kreativ chiqishlarini ko‘ramiz. Masalan, yo‘lovchilarga standart ma’lumotni she’riy tarzda yoki hazillar bilan qo‘shib o‘qish. Sizda ham shunday holatlar bo‘lganmi?


V. R.: Yo‘q, menda bunday holat bo‘lmagan. Biz bu yerda, Centrum Air’da ishlay boshlaganimizda, komandirlar yo‘lovchilarga ma’lumotlarni o‘qib berishga majbur emasdi – bu ixtiyoriy edi. Ammo bir necha kun avval yangi hujjat qabul qilindi, unga muvofiq biz albatta yo‘lovchilar bilan salomlashishimiz, eshelonda, pastga tushishda va qo‘nishdan keyin ma’lumot berishimiz shart. Agar kechikishlar bo‘lsa, bu haqida ham albatta e’lon qilamiz.


Oldingi kompaniyada, masalan, yo‘l davomida ma’lumotlarni aytib berishni yoqtirardim: qayerlardan uchib o‘tayotganimiz, qanday diqqatga sazovor joylar borligi haqida. Nega bunday qilmaslik kerak?


Esimda, bir safar Barselonaga uchayotganimizda Lazur qirg‘oqi – Nissa, Kann va shunga o‘xshash joylar ustidan uchayotgan edik. Men, aftidan, hikoya qilishga berilib ketibman chog‘i, aynan o‘sha paytda yengil turbulentlikka duch keldik. Umuman olganda, turbulentlik har bir parvozda uchraydi – ba’zida kuchliroq, ba’zida zaifroq. Keyin esa bitta yo‘lovchi ayol shikoyat yozdi, go‘yoki, «komandir samolyotni boshqarish o‘rniga dengizlar, Nissa va Kann haqida hikoya qilib yuribdi», degan mazmunda. Biz rahbariyat bilan kulib qo’ydik – xuddi hozir siz bilan kulgandek.



G. K.: Kasbingizda sizni puldan tashqari nima ushlab turadi?


V. R.: O! Bilasizmi… Bu faqat aviatsiyaga tegishli emas, bu barcha kasblarga taalluqli. Shunchaki qilayotgan ishim yoqadi. Shu xolos.


Mening opam – maktab direktori. Bir safar mendan maktabda, aviatsiya haqidagi sinf soatini o‘tkazib berishimni so‘radi. Bolalarga aytdim: sizlarni chindan qiziqtirgan joyga borib o‘qinglar. Kim bo‘lishni istasangiz, shunga intiling.


Mana, misol uchun, siz. Men faqat telefon bilan suratga olaman, siz esa – ko‘rinib turibdiki, bu sohani tushunasiz, sizga yoqadi. Siz buni o‘rgangansiz, qanday ishlashini anglagansiz va unga berilib ketgansiz.


Shifokor, o‘qituvchi, uchuvchi bo‘ladimi – har qanday kasbda bu bir xil qonuniyat amal qiladi. Faqat pul topish maqsadida, biror sohaga kirishish to‘g‘ri emas. Chin dildan yonib ishlaydigan narsang bilan shug‘ullanishing kerak. Ana shunda, sen albatta muvaffaqiyatga erishasan, muvaffaqiyatli bo‘lsang – qolgan hamma narsa o‘z-o‘zidan oyog‘ingga keladi. Kim aytganini eslay olmayman, lekin bir ibora xotiramda qolgan: «O‘z oldingga ulkan maqsadlar qo‘y – ularga erishish osonroq».



G. K.: Ha, yulduzlarni nishonga ol, hech bo‘lmasa Oyga tushasan. Vasiliy, endi kasbingizdagi jinsiy tenglik haqida so‘ramoqchiman. Ayniqsa, ayol-uchuvchilar haqida. Siz bunga qanday qaraysiz? Bu qanchalik tez-tez uchraydigan hodisa? Bugun yana o‘z Hanne Erhardt yoki Sabiha Gokchengizni uchratish mumkinmi?


V. R.: Men bu narsaga ijobiy qarayman. Oldingi kompaniyamizda ayol-uchuvchilar ishlagan. Ularning birini o‘zim, instruktor sifatida, uchishga tayyorlaganman. Albatta, boshida ehtiyotkorlik bilan yondashganman – bu kasbiy yondashuv edi. Lekin u bilan parvozlarda ma’lum vaqt o‘tkazganimdan so‘ng, tushundimki: hech qanday kamchiligi yo‘q ekan. O‘ta munosib inson. Hamma narsani biladi, hamma ishni uddalay oladi, o‘z vazifasini a’lo darajada bajaradi.


Hozir «Sentrum»ga ham bitta qiz keldi, hozircha faqat bir marta birga uchdik, shuning uchun hali xulosa qilishga erta. Ammo yerdagi dastlabki tayyorgarliklarda u yigitlardan qolishmaydi.  Dunyo bo‘ylab hozir ayol-uchuvchilarning soni ortmoqda. Eslab ko‘ring: avval avtomobillar paydo bo‘lganida rulni faqat erkaklar boshqarardi, keyin ayollarga ham ruxsat berishdi. Endi esa, ularning ko‘pchiligi bu ishni tajribali erkak haydovchilardan hech qolishmay uddalashmoqda.



G. K.: Centrum Air jamoasining bir bo‘lagiga aylanish siz uchun nimani anglatadi? Bu aviakompaniya boshqalaridan uchuvchi nuqtayi nazaridan nimasi bilan farq qiladi?


V. R.: Albatta, bu kompaniyaning bir bo‘lagiga aylanish menga yoqadi. Men deyarli boshida, u endigina parvoz ishlarini boshlaganida ishga kelganman. «Sentrum» ning rivojlanayotganini ko‘rish menga yoqadi. Qiyinchiliklar bor, albatta, lekin biz ularni yengib o‘tayapmiz.


Ayni paytda yo‘nalishlar tarmog‘i faol kengaymoqda, biz Toshkentda – ajoyib xalqaro markazda joylashganmiz. Bu qadimiy savdo yo‘llari va zamonaviy yo‘nalishlarning chorrahasi. Axir Buyuk Ipak yo‘li hech qayerga yo‘qolmagan – u shunchaki shaklini o‘zgartirdi va «Sentrum» – uning faol ishtirokchisi. Yo‘lovchilarni tashiymiz, yuklarni yetkazamiz, Sharq bilan G‘arbni bog‘lash an’anasini davom ettiryapmiz. Bu ayniqsa ilhomlantiradi.


Sevimli ish bilan shug‘ullanish, yaxshi va istiqbolli kompaniyada bo‘lish, ajoyib jamoa bilan ishlash – bundan yaxshiroq narsa bormi? Bu filmlarda ko‘rsatiladigan orzudagi ish.



G. K.: Kasbingizni tashlab ketgingiz kelgan paytlaringiz bo‘lganmi? O‘zingizni qanday qilib qayta ishontirgansiz? Ishdan charchash birinchi marta qachon paydo bo‘lganini eslaysizmi?


V. R.: Charchoq muntazam ravishda paydo bo‘ladi. Yosh ulg‘aygan sari tungi parvozlar tobora qiyinlashib bormoqda. Men 47 yoshdaman va ochig‘ini aytganda, tunlari uchish endilikda unchalik oson emas. Lekin, kasbni tark etish haqida hali hech o‘ylamaganman.


Armiyadan bo‘shab, fuqarolik aviatsiyasiga ishga kirayotgan paytimda, parvoz faoliyatimda tanaffus bo‘lgan. U deyarli bir yil-u yetti oy davom etgan. O‘shanda juda yaxshi eslayman: osmonga qarab turasan, uchib ketayotgan samolyotlarni ko‘rasan, yuraging siqiladi. O‘zing ham uchging keladi, lekin imkon yo‘q. Uch-to‘rt oydan keyin bu his biroz yo‘qoldi. Lekin qaytish uchun qayta o‘qish, tayyorgarlik bosqichidan o‘tish zarurligini bilardim. Fuqaro aviatsiyasining uchuvchisi bo‘lish – bu oddiy ish emas, boz ustiga men ingliz tilini bilmasdim.


Yo‘lni yurgan bosadi, deyishadi. Tayyorgarlikdan o‘tdim, meni fuqarolik aviatsiyasiga qabul qilishdi. Keyin, aerobusni o‘rgandim, chunki ilgari unda uchmagan edim. Nihoyat, mening boshqaruvimdagi samolyot havoga ko‘tarilgach: «Qanday qilib men buni tark etmoqchi bo‘ldim?» deya o’yladim. Aslida, voz kechishni istamasam-da, shunchaki xohish-istagim susaygandi. Ammo yana uchishni boshlaganimda angladim – tamom, orqaga yo‘l yo‘q. Uchish imkoni bor ekan, uchaveramiz.



G. K.: Juda chiroyli… Shu nuqtada so‘zimni tugatmoqchiman va qiziqarli suhbatingiz uchun sizga minnatdorchilik bildiraman. Sizni charchatmadik, deb umid qilaman.


V. R.: Aksincha, siz bilan suhbatimiz juda maroqli bo‘ldi, rahmat.