Nima uchun uchish va qo‘nishda chiroqlar xiralashtiriladi?

Agar siz hech bo‘lmaganda vaqti-vaqti bilan samolyotda sayohat qilsangiz - bu sayyohlik, ishbilarmonlik yoki boshqa maqsadlarda bo‘lsin - bir qiziq tafsilotga e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak: uchish va qo‘nish paytida salondagi chiroqlar xiralashadi. Nima uchun shunday bo‘ladi? Nima uchun aynan shu daqiqalarda chiroq o‘chiriladi?

Bir qarashda arzimas narsa, lekin bu qarorning aniq sabablari bor. Centrum Air aviakompaniyasi mutaxassislari nima uchun bortda uchish va qo‘nish oldidan chiroqlar o‘chirilishini tushuntirishga va mashhur savollar hamda noto‘g‘ri tushunchalarga barham berishga qaror qilishdi.

Parvozning asosiy bosqichlari

Avialayner bortidagi ba’zi qoidalarni tushunish uchun butun parvoz jarayonini tushunish kerak. Uch asosiy bosqich ajratib ko‘rsatiladi:

1.    Keyingi balandlikka ko‘tarilish bilan uchish;

2.    Uzoq muddatli gorizontal parvoz;

3.    Pasayish va qo‘nish.

Parvozning birinchi va uchinchi fazalari eng murakkab va ko‘p mehnat talab qiladigan davr hisoblanadi, shuning uchun bu davrlarda favqulodda vaziyat yuzaga kelish xavfi eng yuqori bo‘ladi. Bugungi kunda aviatsiya sanoatida yuqori darajadagi xavfsizlikka erishildi, shunga qaramay, hodisalar istisno qilinmaydi va amaliyot shuni ko‘rsatadiki, muammolar aynan uchish va qo‘nish paytida paydo bo‘ladi.

Balandlikka ko‘tarilish paytida muvozanatni saqlash, markazlashtirish, ob-havo sharoiti tufayli ko‘rinishni nazorat qilish, shuningdek, parvozning nazorat nuqtasiga rioya qilish ayniqsa muhimdir. Agar samolyot havoga ko‘tarila olmasa, uchuvchi qo‘nish yo‘lagining ma’lum X chizig‘igacha harakatni to‘xtatishi kerak. Va bularning barchasi shiddatli tezlashish sharoitida sodir bo‘ladi.

X nuqtani kesib o‘tishda uchish albatta tugallanishi kerak, agar qo‘nish kerak bo‘lsa, balandlikka ko‘tarilgandan so‘ng qo‘nish amalga oshiriladi.

Qo‘nish paytida, aksincha, samolyotning harakatlanish tezligi pasayadi. Ammo bu holda ham havo kemasi texnik muammolar xavfini oshiradigan sezilarli yuklarni boshdan kechiradi. Ushbu davrlarda xodimlar va yo‘lovchilar yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan favqulodda vaziyatlarga maksimal darajada tayyor bo‘lishlari kerak. Bularning barchasidan avialaynerlar salonida chiroqlar xiralashishiga birinchi sabab kelib chiqadi.

Samolyot yukini minimallashtirish

Yuqorida sanab o‘tilgan manyovrlarni eng qisqa muddatlarda amalga oshirish uchun aviatransportning o‘zidan maksimal resurslar talab etiladi. Havo kemasida elektr energiyasini maxsus generator ishlab chiqaradi. Uchish va qo‘nish paytida agregat to‘liq quvvat bilan ishlaydi.

Salonni yoritish uchun elektr energiyasi kerak. Shuningdek, elektr energiyasi ko‘plab tugunlarni ta’minlash uchun ishlatiladi: boshqaruv, muvozanatlash, tormozlash va boshqalar. Generator qurilmalaridagi yuklamani kamaytirish va energiyani eng muhim tizimlarga maksimal darajada yo‘naltirish aynan bortdagi asosiy chiroqni vaqtincha o‘chirish orqali amalga oshiriladi.

Yorug‘likni pasaytirish qo‘shimcha ehtiyot chorasi bo‘lib, samolyot ishini optimallashtirishga yordam beradi.

Yo‘lovchilarga qulaylik yaratish

Samolyotning uchishi va qo‘nishida chiroq o‘chirilishining asosiy sabablaridan biri insonning ko‘rish qobiliyati bilan bog‘liq. Favqulodda vaziyatlarda, masalan, favqulodda qo‘nish paytida elektr ta’minoti uzilishi mumkin va odamlar minimal (hatto nol) yorug‘likda evakuatsiya qilinishga majbur bo‘ladi.

Inson ko‘zi qorong‘ilikka ancha sekin o‘rganadi - buning uchun bir necha soniya, ba’zan esa daqiqalar kerak bo‘ladi. Agar uchish yoki qo‘nish paytida samolyot ichida yorug‘lik bo‘lsa, keyin esa favqulodda vaziyat tufayli to‘satdan qorong‘ilik tushsa, odamlarga fazoda mo‘ljal olish qiyin bo‘ladi.

Yorug‘likni oldindan pasaytirish ko‘zning sekin moslashishiga imkon beradi, bu esa evakuatsiya jarayonini osonlashtiradi.

Psixologik jihatni ham ta’kidlab o‘tish joiz. Yoritilganlik darajasi keskin o‘zgarganda, odam xavotirga tushishi mumkin. Bo‘g‘iq yorug‘lik yanada tinchroq muhit yaratishga, kuchlanish darajasini pasaytirishga yordam beradi. Samolyotda bu ayniqsa muhim, chunki parvoz ko‘pchilik uchun hayajonli lahza hisoblanadi.

Yorug‘lik yumshoq bo‘lgani uchun odamlar osonroq uxlaydi, bu esa tungi parvozlar uchun afzallikdir.

Xavfsizlik va evakuatsiya tezligini oshirish

Har qanday zamonaviy samolyot favqulodda chiqish yo‘llari bilan jihozlangan bo‘lib, ularning yonida yorug‘lik ko‘rsatkichlari va maxsus yoritgichlar o‘rnatilgan. Bundan tashqari, salon poliga chiqish joylariga olib boradigan yorug‘lik yo‘laklari o‘rnatilgan. Yoritish darajasi past bo‘lganda, bunday elementlar eng sezilarli bo‘ladi va yo‘lovchilarga fazoda tezroq mo‘ljal olishga yordam beradi. Aynan shuning uchun uchish va qo‘nish paytida salondagi yorug‘lik pasaytiriladi - favqulodda vaziyatlarda evakuatsiya yo‘nalishlari aniq ko‘rinishi, samolyotdan chiqish esa iloji boricha tez va xavfsiz bo‘lishi kerak.

Nima uchun deraza pardalari ko‘tariladi?

Parvoz va qo‘nishdan oldin styuardessalar odatda deraza pardalarini ko‘tarib, illyuminatorlarni ochishni so‘rashadi. Bu xavfsizlikni oshirishning yana bir omilidir. Ochiq illyuminatorlar quyidagi afzalliklarni beradi:

• ekipaj va yo‘lovchilarga tashqaridan ehtimoliy tahdidni o‘z vaqtida payqash imkonini beradi

• elektr ta’minoti uzilganda tabiiy yoritishni ta’minlash;

• qutqaruvchilar ishini osonlashtirish - illyuminatorlarga qarab, samolyot ichidagi vaziyatni osongina baholash mumkin.

Xalqaro talablar va aviatsiya standartlari

Uchish va qo‘nishda asosiy yorug‘likni o‘chirish tavsiya emas, balki xalqaro xizmatlarning majburiy qoidasidir. Shunday qilib, Amerikaning ICAO va FAA tashkilotlari barcha aviakompaniyalar, shu jumladan Centrum Air ham rioya qiladigan rasmiy talabni belgilaydi. Bunday talab aviatsiya xavfsizligi sohasidagi ko‘p yillik tadqiqotlar va o‘tmishdagi hodisalarni o‘rganish natijalariga asoslanadi.

Centrum Air aviakompaniyasi xodimlari yo‘lovchilarning qulayligi va xavfsizligi haqida qayg‘uradi, shuning uchun belgilangan qoidalarga qat’iy rioya qiladi.