Samolyot va ekipajni parvozga tayyorlash

Aviatsiya bilan faqat yo‘lovchi sifatida tanish bo‘lgan odamlar ko‘pincha parvozning boshlanishini juda sodda tasavvur qiladilar: uchuvchilar samolyotga kiradilar, dvigatelni ishga tushiradilar - va kema osmonga ko‘tariladi. Aslida hammasi ancha murakkab. Parvozga tayyorgarlik - - bu ko‘p bosqichli va mas’uliyatli jarayon bo‘lib, unda bevosita bortdagilarga qaraganda ko‘proq odam ishtirok etadi. Parvozga nafaqat ekipaj a’zolari, balki samolyotning o‘zi ham tayyorgarlik ko‘rmoqda.

Centrum Air aviakompaniyasida bu jarayon qat’iy tartibga solingan: har bir tafsilot - texnik holatni tekshirishdan boshlab marshrutni tayyorlashgacha - har bir reysning xavfsizligi va aniqligini ta’minlaydigan mutaxassislar nazorati ostida.

Samolyotni tayyorlash

Ish yo‘lovchilar ro‘yxatdan o‘tish uchun aeroportga endigina kelgan paytda boshlanadi. Tayyorgarlik uchun bir nechta xizmatlar mas’ul - aerodrom, texnik, qo‘riqlash va keytering.

Aerodrom xizmati

Ushbu bo‘linmaning asosiy vazifalaridan biri uchish-qo‘nish yo‘lagini ko‘zdan kechirish va uni tartibga keltirishdir:

• qishda qordan tozalash;

• mavsumlar oralig‘ida yaxshilab quritish;

•  tosh va boshqa begona narsalarni olib tashlash.

Samolyot oldindan tozalanadigan, tayyorlanadigan va maxsus tekshiruvdan o‘tkaziladigan yoqilg‘i, shuningdek, azot va kislorod aralashmasi, ham ichimlik, ham texnik suv bilan to‘ldiriladi. Ushbu tadbirlar tugagach, to‘xtash joyida turgan avialayner uchish-qo‘nish yo‘lagiga tortiladi.

Texnik xizmat

Texnik bo‘linmada yetarlicha mutaxassislar bor, har birining o‘z vazifalari bor, chunki bu xizmatning vazifalari ko‘p:

• havo kemasidan barcha g‘iloflarni olish va ularni samolyotga joylashtirish;

• qanotlar, fyuzelyaj, qanotlarni tekshirib, sinish va shikastlanishlar yo‘qligiga ishonch hosil qilish;

• dvigatel, shassi mexanizmlari, lyuklar, eshiklar va boshqa qismlarni ko‘rish va tekshirish;

• barcha bort uskunalari tizimlarining ishlashini sinab ko‘rish.

Agar biron bir shikastlanish yoki nosozlik aniqlansa, samolyot parvozdan chetlashtiriladi va parvoz bekor qilinadi yoki boshqa mashina bilan almashtiriladi. Samolyotni ko‘zdan kechirishda nafaqat texnik xizmat, balki qo‘riqlash xizmati a’zolari ham ishtirok etadi. Bu ish bilan ekipaj komandiri ham shug‘ullanadi.

Xavfsizlik xizmati

Parvozdan oldingi barcha tadbirlar, jumladan, dvigatelni ko‘zdan kechirish, uchish-qo‘nish yo‘lagini tayyorlash va hokazolar qo‘riqlash bo‘linmasi nazorati ostida amalga oshiriladi.

Eng muhim vazifa - bortga biror xavfli narsa tushmasligini nazorat qilish. Xavfsizlik xizmati xodimlari bo‘sh samolyotni ko‘zdan kechirib, u yerda hech qanday begona narsa yo‘qligiga ishonch hosil qilishdi. Bortga kelib tushgan barcha narsalar ham sinchkovlik bilan tekshiruvdan o‘tkaziladi:

• yuk;

• pochta;

• bort ta’minoti;

• yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan jurnallar, yopinchiqlar va boshqa buyumlar.

Albatta, qo‘riqlash bo‘linmasi yo‘lovchilar, ularning yuklari va qo‘l yuklarini ham ko‘zdan kechiradi, ammo bu samolyotni tayyorlash doirasidan tashqariga chiqadigan alohida vazifa.

Keytering

Bortda ovqatlanish - parvoz paytida qulaylikning muhim tarkibiy qismi, ayniqsa, sayohat bir necha soat davom etsa. Centrum Air reyslarida yo‘lovchilar uchun har doim ichimliklar mavjud: suv, gazlangan ichimliklar, choy yoki qahva taklif etiladi. Mahalliy reyslardan tashqari barcha reyslarda to‘laqonli issiq ovqat beriladi. O‘zbekistonning istalgan shahridan uchib ketayotganda esa mehmonlarni an’anaviy o‘zbek palovi kutmoqda.

Bortda ovqatlanish xizmatlari kecha-yu kunduz ishlaydi. Bevosita parvozdan oldin oziq-ovqat yuklanadi va maxsus lift mashinasi yordamida yetkazib beriladi. So‘ngra maxsus aravachalarga ortilib, maxsus eshik orqali kema bortiga olib chiqiladi. Yuklash tugagandan so‘ng, oziq-ovqat mahsulotlari turli parametrlar, jumladan, to‘liqligi, miqdori va saqlash muddati bo‘yicha tekshiriladi.

Ekipajni tayyorlash

Havo kemasini parvozga tayyorlash bilan bir vaqtda ekipajning ishi ham o‘tadi - jarayon ham murakkab va ko‘p qirrali. Parvoz oldi tayyorgarligi aeroportga kelishdan ancha oldin boshlanadi. Belgilangan me’yorlarga ko‘ra, ekipaj kamida 12 soat dam olishi kerak. Bu parvoz maksimal diqqat va e’tibor bilan amalga oshirilishi uchun zarur shartdir.

Hujjatlarni olish

Parvozdan taxminan uch soat oldin, hali uyda bo‘lgan uchuvchilar va bort kuzatuvchilari iPad uchun maxsus ilova orqali bo‘lajak parvoz uchun to‘liq hujjatlar to‘plamini olishadi. Unga parvoz topshirig‘i, bosh deklaratsiyalar (xalqaro parvozlar uchun), parvoz rejasi, joriy ob-havo ma’lumotlari va NOTAM bildirishnomalari kiradi.

NOTAM (Uchuvchilarga bildirishnoma) - bu parvoz xavfsizligi va rejalashtirilishiga bevosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan rasmiy tezkor xabarlardir. Ularda aerodromlar va havo bo‘shlig‘i ishidagi vaqtinchalik yoki doimiy o‘zgarishlar: uchish-qo‘nish yo‘laklarining yopilishi yoki ta’mirlanishi, navigatsiya uskunalarining nosozligi, yo‘nalishlar bo‘yicha cheklovlar, harbiy mashg‘ulotlar, dronlarning yangi uchish zonalari yoki havo bo‘shlig‘ini kesib o‘tish qoidalaridagi o‘zgarishlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatiladi.

Ushbu bildirishnomalar uchuvchilarga parvoz rejasini oldindan tuzatishga va mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarga tayyor bo‘lishga yordam beradi. Masalan, havo yo‘lining bir qismi vaqtincha yopilgan bo‘lsa, ekipaj aylanma yo‘lni tanlashi, qo‘nish tizimining ishlashi cheklanganda esa zaxira yoqilg‘ini hisoblashi va muqobil aerodromdan foydalanish imkoniyatlarini aniqlashi kerak. Shunday qilib, NOTAM parvoz xavfsizligi va aniqligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.

Ekipaj brifingi

Parvozdan ikki yarim soat oldin ekipaj aviakompaniya ofisidagi brifing xonasida yig‘iladi. Uchuvchilar birgalikda kerakli yoqilg‘i miqdorini aniqlaydi, uchish, borish va zaxira aeroportlarida ob-havo ma’lumotlarini o‘rganadi, shuningdek, yo‘nalish bo‘yicha NOTAMni tahlil qiladi. Ushbu ma’lumotlar asosida reysni amalga oshirish yoki uni qoldirish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.

Shu vaqtning o‘zida katta bortkuzatuvchi jamoa bilan alohida brifing o‘tkazadi, ish o‘rinlarini taqsimlaydi, bo‘lajak reys uchun vazifalarni eslatadi va xavfsizlik qoidalari bo‘yicha bilimlarini tekshiradi. Shundan so‘ng, havo kemasi komandiri katta bort kuzatuvchisi bilan umumiy brifing o‘tkazadi, unga parvoz haqidagi asosiy ma’lumotlarni yetkazadi, shuningdek, butun ekipajning shaxsiy hujjatlari va ruxsatnomalarini tekshiradi.

Shaxsiy tintuv

Brifing tugagandan so‘ng, ekipaj aeroportga yo‘l oladi. Bu yerda xavfsizlik xizmati, bojxona nazorati va chegaradan o‘tish majburiy tekshiruvdan o‘tkaziladi. Ushbu tartib nafaqat yo‘lovchilarga, balki ekipajning barcha a’zolariga, shu jumladan uchuvchilar va bort kuzatuvchilariga ham tegishli. Ayniqsa, ekipajlarni almashtirish yoki bortda xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni almashtirish paytida bunday tekshiruv juda muhimdir, chunki u aviatsiya xavfsizligi talablarini istisnosiz bajarilishini kafolatlaydi.

Maydonga chiqish

Parvozdan taxminan 1-1,5 soat oldin ekipaj samolyotga yetib keladi. Kemaga yonilg‘i quyish va yuklarni ortish paytida komandir va ikkinchi uchuvchi texnik ko‘rikdan o‘tkazadilar: biri bort jihozlari tizimlari va kabinani, ikkinchisi - samolyotning tashqi ko‘rinishi va texnik holatini tekshiradi, shundan so‘ng ular vazifalarini almashadilar. Bu vaqtda bort kuzatuvchilari yo‘lovchilarni kutib olishga tayyorgarlik ko‘rmoqda.

Yuqorida sanab o‘tilgan barcha jarayonlar tugagach, samolyotga trap qo‘yiladi va qo‘nish boshlanadi. Bunday har tomonlama va batafsil tayyorgarlik parvozni yo‘lovchilar va ekipaj uchun maksimal darajada xavfsiz qiladi.